Mengenang Perjalanan Gereja Purwosari: Hidup Gereja adalah Tanggung Jawab Seluruh Umat
Sekarang,
Paroki Purwosari berada dalam pelayanan Romo Andrianus Sulistyono, Romo Mateus
Wahyudi, dan Romo Fransiskus Asisi Tejasuksmana. Selama 75 tahun, paroki
Purwosari telah mengalami berbagai macam perkembangan yang salah satunya terlihat
melalui kehidupan menggereja yang dilakukan oleh umat. Sejak awal, Keuskupan
Agung Semarang telah menyadari pentingnya sinergi antara gembala dan umat. Tahun
1958, Monsinyur Soegijapranata mengungkapkan keyakinannya bahwa semua anggota Gereja,
baik hirarki maupun awam, mempunyai kedudukan yang sederajat. Uskup, imam,
rohaniwan, maupun umat beriman mempunyai kedudukan sederajat. Melalui
pembabtisan, mereka disatukan dalam satu pokok anggur Kristus. Seluruh umat
beriman mewujudkan satu tubuh yang dikepalai oleh Kristus sendiri. Yang
membedakan antara hirarki dan awam adalah fungsinya. Menurut Monsinyur Soegija,
hidup dan berkembangnya umat setempat tidak diserahkan kepada pastor atau
pemimpin jemaatnya saja. Kehidupan jemaat adalah tanggung jawab seluruh jemaat:
hirarki dan awam.
Terkait
dengan itu, Monsinyur Soegija lalu memikirkan pembagian kerja yang serasi dan
masuk akal untuk pemimpin jemaat dan umat lainnya. Gagasan itu tertuang dalam
idenya mengenai Dewan Paroki atau ketua lingkungan dalam paroki. Oleh karena
itu jelaslah bahwa keterlibatan umat didasari pemikiran tentang pembagian
kerja, bukan atas dasar pemikiran kekurangan tenaga imam seperti diungkapnya
dalam tulisan yang berjudul “Njawisake Hirarki Katulik Asli”[1]
berikut ini:
“Sawise katempuh ing praharaning peperangan
lan baju-badjraning revolusi kanti kabeh kang dadi temahane, urip Katulik ing
Vikariat Semarang mbaka setitik dadi pulih lan ngrembaka sanadjan kekuranganing
tenaga Imam krasa banget. Marga saka kamempenganing para rohaniwan lan rohaniwati
ing sadjrone nindakake tugase, lan marga saka kajakinane para sadulur awami
anggone rumangsa dadi gegeliatning Salira Winados Dalem Sang Kristus, kang
sadjajar karo para Biskop, karo para Imam, karo para Rohaniwan lan Rohaniwati,
nanging mung beda tugase, saengga para sedulur mau kudu pada melu
tanggung-djawab uga tumraping kaanane Pasamuwan Katulik sapapan lan ing wektu
iki uga, urip Katulik ing Vikariat Semarang katon madju mbaka satapak.
Saupama manut rantjangan Vikariat saben paroki lan
setasi iku kaperang-perang dadi daerah2, kring2, blok2 lan krabat2, kang
sidji-sidjine pada nduweni pengurus dewe2, sing jakin lan aktip mungguhing
kuwadjibane, kang tinampa kanti suka rila lan rumahap; saupama pengurus2 blok2
iku kadangkala nganakake musawarah karo pangone; saupama pangarsa2 pengurus2
iku bebarengan karo jajasan Gredja lan fakir miskin sing dipangarsani dening
Ramane mudjudake Dewan Paroki utawa Dewan Setasi, kanggo nggatekake lan
ngrembug kabutuhan-kabutuhane Lembaga Katulik sapapan; bisa uga marga mengkono
iku bandjur gampang dianani pambagening pekerjan kang laras lan nalar. Kanti
mengkono ana pangarep-arep, manawa para pamong ora usah mentjungul mingslep ana
ing pakarjane, marga saperanganing pakarjane bisa dioper dening para putra
paroki utawa setasi, saengga umat Katulik bandjur nggatekake marang kaanane
uripe sedulur-sedulure nunggal budi lan ati ing Sang Kristus.”
Konsili Vatikan II
mendorong umat untuk berperan serta dalam kehidupan menggereja. Dokumen Apostolicam Actousitatem mengungkapkan, “Hendaklah
mereka penuh perhatian terhadap keuskupan – paroki merupakan bagaikan selnya –
dan senantiasa bersedia untuk memenuhi undangan Gembala mereka, serta
menyumbangkan tenaga mereka kepada usaha-usaha keuskupan.” (AA 10) Konsili
tampaknya ingin menekankan bagaimana Gereja itu perlu dibangun oleh hirarki dan
awam secara bersama-sama. Semoga demikianlah yang terjadi di Gereja Santo
Petrus Purwosari Solo.
[1] Judul ini merupakan judul dari wacana yang dibicarakan oleh Mgr. A. Soegijapranata, S.J. dalam Konferensi Sosial Vikariat Semarang pada tanggal 30 Desember 1958 – 3 Januari 1959 di Seminari Mertoyudan, Magelang.


